مهم‌ترین آثار به جا مانده از این خط، کتیبه‌های شاهان هخامنشی (۳۳۱-۵۹۹ پیش از میلاد) هستند. کتیبه‌های مذکور در تخت جمشید، دشت مرغاب، بیستون، الوند، شوش، و آسیای صغیر به فرمان شاهان هخامنشی، بالاخص داریوش اول و خشایارشا حک گردیده‌اند.

خط پارسی باستان که از چپ به راست نوشته‌می‌شده، ۳۶ نویسهٔ ملفوظ، ۷ یا ۸ ایده‌نگار، تعدادی نویسهٔ عددی، و یک جداکنندهٔ کلمات دارد. از ۳۶ نویسهٔ ملفوظ، سه نویسه واکه، سیزده نویسه همخوان مستقل، و بیست نویسه همخوانهایی هستند که شکل آنها بسته به واکه‌ای که پس از آنها می‌آید تغییر می‌کند. ایده‌نگارهای این خط برای مفاهیم شاه (‎‎)، کشور (‎‎ و ‎‎)، خدا( ‎ ( ‎ زمین (‎‎)، و اهورامزدا (;‎‎ و ‎‎ ) برای حالت عادی و‎‎; برای حالت اضافی) به کار می‌روند. به نظر می‌رسد که این ایده‌نگارها در دوران داریوش اول استفاده نمی‌شده‌اند، بلکه تنها در کتیبه‌های خشایارشا و جانشینانش وجود دارند. اعداد با استفاده از پنج شکل اصلی برای یک، دو، ده، بیست، و صد تشکیل می‌شوند. به دلیل شباهت حروف این خط به میخ، به این خط و چند خط دیگر که به این خط شباهت ظاهری دارند خط میخی گفته می‌‌شود.

بعضی این خط را اولین خطی می‌دانند که با توجه به خطهای دیگر اختراع شده است و نتیجهٔ تحول خطهای دیگر نبوده است. بیشتر اختراع این خط را به دوران داریوش اول نسبت می‌دهند ولی بعضی اعتقاد دارند که این خط در دوران کورش دوم ساخته شده است.

شایان ذکر است که کتیبه‌هایی از کوروش و نیز اجداد داریوش به دست آمده‌است لیکن عده‌ای تاریخ نقر آنها را زمانی متأخرتر می‌دانند.

منبع: ویکیپدیا